Ειρήνη Σαββανή: «Η Μύκονος είναι μέρος της δικής μου ιστορίας»

Η Ειρήνη Σαββανή δεν είχε πάει ποτέ τη Μύκονο, μέχρι το 2017, που την επισκέφτηκε για τις ανάγκες μιας έκθεσης, την οποία επιμελήθηκε. Για εκείνη η επαφή με τη Μύκονο ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά, καθώς μαγεύτηκε από τη φυσική ομορφιά, αλλά και την ιστορία της. Αν και δεν είναι από το νησί εξομολογείται ότι πλέον νιώθει Μυκονιάτισσα. Η κυρία Σαββανή είναι Ιστορικός Τέχνης και Επιμελήτρια Εκθέσεων, ενώ έχει αναλάβει σημαντικές εκθέσεις που έχουν γίνει στο νησί, όπως εκείνη της «Μαντούς Μαυρογένους». Η ίδια εξηγεί στο Mykonos Post τι σημαίνει στην πράξη να είσαι επιμελήτρια εκθέσεων, αλλά και όλα όσα την έκαναν να αγαπήσει τη Μύκονο.

Ποιές ακριβώς είναι οι σπουδές και η επαγγελματική σας πορεία;

Σπούδασα Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, με πτυχιακή εργασία ως Ιστορικός Τέχνης και Επιμελήτρια Εκθέσεων. Μετά τις σπουδές μου, συνεργάστηκα με διάφορους φορείς όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη, το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 2004, ήμουν Επίτροπος της Μπιενάλε του Σάο Πάολο. Επίσης, έχω διοργανώσει πολλές εκθέσεις, ενώ έχω συγγράψει καταλόγους για εκθέσεις, ατομικές και συλλογικές. Έχω επίσης κάνει και συνεχίζω να κάνω έρευνα σχετικά με διάφορους καλλιτέχνες. Αυτό είναι δηλαδή το επάγγελμά μου. Έχω επιμεληθεί εκθέσεις στην Αθήνα, στην αγαπημένη μου Μύκονο και τον Βόλο.

Ποια είναι η σχέση σας με το νησί της Μυκόνου;

Η πρώτη μου επαφή με το πανέμορφο αυτό νησί έγινε το 2017, όταν με την Κατερίνα Ζουγανέλη σχεδιάζαμε να κάνουμε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο «Η Μύκονος με το βλέμμα των καλλιτεχνών» και είχε ως χρονικό πλαίσιο από τη δεκαετία του 30’ μέχρι τη δεκαετία του 60’. Αυτός ήταν και ο πρώτος και μεγάλος μου «έρωτας» με το νησί. Βρέθηκα εκεί για έρευνα σε μια εποχή off season, Μάρτη μήνα και ήταν αυτό που λέμε όλο δικό μου. Όσο προχωρούσε η έρευνα, τόσο περισσότερο ερωτευόμουν τη Μύκονο.

Άρτεμις Αλκαλάη, Ειρήνη Σαββανή, Κατερίνα Ζουγανέλη

Τι είναι αυτό που σας έκανε να αγαπήσετε το νησί;

Πέρα από τον τεράστιο τουρισμό, η Μύκονος έχει μια ιδιαίτερη μαγεία. Πάντα έβλεπα το νησί από το βλέμμα των καλλιτεχνών, παραβλέποντας τις διάφορες παρατυπίες. Επίσης, συνειδητοποίησα ότι η Μύκονος δεν είναι ένα τυχαίο Κυκλαδονήσι. Είναι ξεχωριστό για πολλούς λόγους. Καταρχάς, το 1932 στη Μύκονο δημιουργήθηκε ο πρώτος καλλιτεχνικός σταθμός της Σχολής Καλών Τεχνών στην Περιφέρεια. Η Μύκονος είχε επιλεχθεί από τον τότε Πρύτανη γι’ αυτό το λόγο, επειδή μαγεύτηκε από την ομορφιά του νησιού. Πρέπει να πούμε επίσης πως όλοι εντυπωσιάζονται από το φυσικό φως της Μυκόνου. Λέγοντας «φως» εννοώ τις αντιθέσεις, τις σκιές που δημιουργούνται όταν πέφτει το φως της μέρας στο νησί. Και αυτό είναι κάτι που δεν χάνεται, υπάρχει για πάντα.

“Βρέθηκα στη Μύκονο για έρευνα σε μια εποχή off season, Μάρτη μήνα και το νησί ήταν αυτό που λέμε όλο δικό μου. Όσο προχωρούσε η έρευνα, τόσο περισσότερο το ερωτευόμουν”.

Πώς έγινε η επαφή ώστε να επιμεληθείτε την πρώτη σας έκθεση στο νησί;

Έγινε όταν γνώρισα την Κατερίνα Ζουγανέλη, στο πλαίσιο μιας έρευνας ενός συγκεκριμένου καλλιτέχνη, του Γεώργιου Κοσμαδόπουλου, που ήταν επίσης λάτρης της Μυκόνου. Η μοίρα έδειξε πως έπρεπε τότε να συναντηθούν οι δρόμοι μας με την κ. Ζουγανέλη, καθώς επιθυμούσαμε και οι δύο να κάνουμε ένα αφιέρωμα στον συγκεκριμένο ζωγράφο. Στη συνέχεια, η ιδέα εξελίχθηκε και αποφασίσαμε να κάνουμε μια έκθεση η οποία θα ανεδείκνυε ταυτόχρονα την ιστορικότητα της Μυκόνου, γιατί το 1932 στη Μύκονο, έρχονταν Βασιλιάδες και η αφρόκρεμα από όλο τον κόσμο. Άνθρωποι της Ιστορίας, της Επιστήμης, της Αρχαιολογίας, αλλά και της Τέχνης, έρχονταν σε αυτό το μαγικό νησί που απέναντί του είχε την Δήλο, για να το θαυμάσουν. Στην ουσία, λόγω της ιστορίας της Δήλου, η Μύκονος ξεκίνησε να αποκτά ένα τουριστικό υπόβαθρο, διότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι, έπρεπε κάπου να μείνουν όταν έρχονταν. Η αλήθεια είναι ότι πριν κάνω την επαφή για την έκθεση δεν είχα επισκεφθεί το νησί. Συνήθως επισκέπτομαι τη Μύκονο για επαγγελματικούς λόγους και προσπαθώ να μένω δύο τρείς μέρες ακόμη, ώστε να το απολαύσω. Να «γεύομαι» τις απίστευτες παραλίες της. Η αγαπημένη μου παραλία είναι το Αγράρι.

“Πρέπει να πούμε πως όλοι εντυπωσιάζονται από το φυσικό φως της Μυκόνου. Λέγοντας «φως» εννοώ τις αντιθέσεις, τις σκιές που δημιουργούνται όταν πέφτει το φως της μέρας στο νησί”.

Ξεχωρίζετε κάποια από τις εκθέσεις που έχετε κάνει στη Μύκονο;

Αγαπώ όλες μου τις εκθέσεις και μου είναι δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιες. Είναι σαν να πρέπει να διαλέξω ποιο παιδί μου αγαπάω πιο πολύ. Ενδεικτικά θα αναφέρω την έκθεση που ήταν αφιερωμένη στην Μυκονιάτισσα, πρωτοπόρο ζωγράφο «Μαρία Ιγγλέση», μια έκθεση που έγινε μέσα από πρωτογενή έρευνα. Άλλη μια πολύ σημαντική έκθεση και πολύ αγαπημένη, είναι η έκθεση για την «Μαντώ Μαυρογένους» που έγινε πέρυσι. Σε αυτή την έκθεση συγκεντρώσαμε ένα διττό υλικό: Από τη μια, όπλα της εποχής, στολές, βιβλία και άλλα αντικείμενα και από την άλλη σύγχρονα έργα τέχνης από σύγχρονους καλλιτέχνες, στους οποίους ζητήσαμε να εμπνευστούν από τη Μαντώ. Βγήκε μια ονειρεμένη έκθεση που αγάπησαν όλοι.

Ειρήνη Σαββανή Κατερίνα Ζουγανέλη

Οι εκθέσεις σας στη Μύκονο, έγιναν αφορμή για να γνωρίσετε και άλλους αξιόλογους καλλιτέχνες;

Έχω γνωρίσει τον Βασίλη Καβουρίδη, έναν πολύ σημαντικό σύγχρονο καλλιτέχνη, τον Λούις Ορόσκο και άλλους που έχω γνωρίσει μέσα από τα έργα τους. Τις περισσότερες φορές όταν στήνεις μια έκθεση, ο χρόνος μετρά λίγο αντίστροφα. Έχεις το άγχος να προλάβεις τα εγκαίνια και να εξασφαλίσεις όλη την εύρυθμη λειτουργία της, οπότε δεν μένει πολύς χρόνος για να κάνεις καινούργιες γνωριμίες.

Σύμφωνα με την εμπειρία σας, ποιοι έρχονται στις εκθέσεις που έχετε διοργανώσει στη Μύκονο. Έλληνες ή ξένοι τουρίστες;

Η αλήθεια είναι πως στις εκθέσεις έρχονται περισσότερο οι ξένοι και όχι οι Έλληνες. Και μάλιστα είναι ιδιαίτερα διαβασμένοι, διότι στο εξωτερικό υπάρχει η κουλτούρα του «πηγαίνω κάπου και επισκέπτομαι τους χώρους πολιτισμού». Έχει τύχει μπροστά μου να μπουν δυο Γάλλοι και να σχολιάζουν εκθέματα, να συγκρίνουν με άλλα έργα, να αναλύουν. Βέβαια, έρχονται και Μυκονιάτες, αλλά και σχολεία. Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να γίνονται εκθέσεις στην Περιφέρεια, καθώς ανεβάζουν το πολιτιστικό επίπεδο. Επομένως, χρειάζεται προσπάθεια από όλους όσοι ασχολούνται με τον πολιτισμό. Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να τονίσω την πολύτιμη προσπάθεια των ανθρώπων της ΚΔΕΠΠΑΜ, όπως της Κατερίνας Ζουγανέλη, της Ανδριανής Κουφού αλλά και του Δημάρχου Μυκόνου που στηρίζει τις προσπάθειές μας. Είναι άνθρωποι που αγαπούν με πάθος τον πολιτισμό, το νησί τους. Μάλιστα, μπορώ να πω με σιγουριά πως αισθάνομαι τη Μύκονο σαν να είναι το νησί μου. Αισθάνομαι Μυκονιάτισσα κι ας μην είμαι στην πραγματικότητα. Και αυτό γιατί η Μύκονος είναι μέρος της δικής μου προσωπικής ιστορίας.

“Τις περισσότερες φορές όταν στήνεις μια έκθεση, ο χρόνος μετρά λίγο αντίστροφα. Έχεις το άγχος να προλάβεις τα εγκαίνια και να εξασφαλίσεις όλη την εύρυθμη λειτουργία της”.

Πρακτικά, μια επιμελήτρια εκθέσεων τι ακριβώς κάνει;

Όταν έχεις να επιμεληθείς μια έκθεση καταρχάς ξεκινάς την έρευνα σε πρωτογενείς πηγές. Ανατρέχεις σε μητρώα, έγγραφα, στοιχεία, στον Τύπο, και γενικώς ενεργείς σαν ντέντεκτιβ, ώστε να μάθεις περαιτέρω πληροφορίες. Όταν πια έχεις συγκεντρώσει το υλικό, θα ψάξεις να βρεις τα έργα που θα εκτεθούν, αλλά και τον τρόπο με τον  οποίο θα τα εξασφαλίσεις για την έκθεση. Επόμενο βήμα, είναι το κείμενο του καταλόγου που συνοδεύει την έκθεση, ενώ υπάρχουν και τα πρακτικά θέματα που αφορούν τον συντονισμό της έκθεσης: Από την οργάνωση της μεταφορικής που θα φέρει τα εκθέματα, μέχρι τη συνεννόηση με τον γραφίστα, και τον συντονισμό της φωτογράφισης των έργων και τις εκτυπώσεις των αφισών. Τέλος, έρχεται το στήσιμο των έργων στον χώρο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και στη συνέχεια η προώθηση της έκθεσης.