Η Μυκονιάτικη παραδοσιακή φορεσιά

Οι παραδοσιακές φορεσιές αποτελούν αδιαμφησβήτητα ένα από τα σημεία αναφοράς κάθε τόπου και είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της ελληνικής λαογραφίας. Φτιαγμένες στο χέρι, με εντυπωσιακή λεπτομέρεια, άλλες πιο «καθημερινές» και άλλες πιο επίσημες, παρουσιάζουν διαφορές ανάλογα με τον τόπο από τον οποίο προέρχονται. Ωστόσο, πάντα κρύβουν πίσω τους μια πλούσια ιστορία και φανερώνουν πτυχές της καθημερινότητας των κατοίκων.

Ο λόγος που δεν έχουν διασωθεί οι Μυκονιάτικες παραδοσιακές φορεσιές

Αυτό συμβαίνει και με τη Μυκονιάτικη παραδοσιακή φορεσιά, γυναικεία και ανδρική, η οποία φυσικά δεν είναι μόνο μια, αλλά πολλές και διαφορετικές, ανάλογα με την περίσταση στην οποία έπρεπε να παραστεί η Μυκονιάτισσα κυρίως. Δυστυχώς, σύμφωνα με την ενδελεχή έρευνα την οποία έχει πραγματοποιήσει η πρώην επιμελήτρια του Λαογραφικού Μουσείου Μυκόνου και μέλος του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου Γυναικών, Δήμητρα Νάζου, αυθεντική παλιά φορεσιά δεν υπάρχει πλέον. Όπως μάλιστα έχει αναφέρει η ίδια, ο κυριότερος λόγος της εξαφάνισης τους ήταν το γεγονός ότι οι παλιοί Μυκονιάτες έθαβαν τους ανθρώπους τους με τα καλύτερα τους ρούχα.

Επίσης, στην εξαφάνιση συνετέλεσε το γεγονός πως οι γονείς έντυναν τα παιδιά τους τις Απόκριες με ό,τι είχε απομείνει από παλιές φορεσιές, με αποτέλεσμα σιγά σιγά να καταστραφούν. Η μελέτη λοιπόν επικεντρώθηκε στις νεότερες φορεσιές που είχαν ράψει οι γυναίκες της Μυκόνου. «Η Μυκονιάτικη φορεσιά δεν ήταν και δεν είναι μόνο μια. Άλλες είναι πολύ ακριβές, άλλες λιγότερο. Διαφέρουν ανάλογα με τη δεκαετία, την περίσταση για την οποία προορίζονταν (υπάρχει για παράδειγμα από τη μια η «χωριανή» και από την άλλη η «γιορτινή» στολή), ακόμη και με το πόσο “άντεχε το πορτοφόλι της Μυκονιάτισσας”», λέει χαρακτηριστικά στο Mykonos Post η Δήμητρα Νάζου.

“Η Μυκονιάτικη φορεσιά δεν ήταν και δεν είναι μόνο μια. Άλλες είναι πολύ ακριβές, άλλες λιγότερο. Διαφέρουν ανάλογα με τη δεκαετία, την περίσταση για την οποία προορίζονταν (υπάρχει για παράδειγμα από την μια η «χωριανή» και από την άλλη η «γιορτινή» στολή), ακόμη και με το πόσο άντεχε το πορτοφόλι της Μυκονιάτισσας”.

Η Μυκονιάτικη Φορεσιά αναγεννάται και εξελίσσεται

Τις τέσσερις πρώτες φορεσιές από τις νεότερες, τις έραψε ο Σύλλογος Γυναικών το 1979, ύστερα από μελέτη και σκληρή δουλειά και υιοθετώντας το πρότυπο της ενδυμασίας του 18^ου αιώνα, αν και η πιο πρόσφατη φορεσιά ήταν εκείνη που φορούσαν οι άνθρωποι του 20ου αιώνα. Επρόκειτο ουσιαστικά για την αποτύπωση της σχετικής εικόνας της παλιάς φορεσιάς η οποία διασώθηκε, χάρη στο υλικό του Γάλλου βοτανολόγου και περιηγητή Joseph Pitton de Tournefort, από τα ταξίδια του στο Αιγαίο, συνεπώς και στο νησί της Μυκόνου. Αναζητήθηκαν παλιά και νέα υφάσματα, χρυσοποίκιλτες τρέσες, κεντίδια, πολύτιμα υλικά, προκειμένου οι νέες φορεσιές να πλησιάσουν όσο το δυνατόν περισσότερο ενδυματολογικά την καλαισθησία της παλαιότερης εποχής.

Το 1979, οι γυναίκες του Συλλόγου έραψαν αντίγραφο της ενδυμασίας της Μαντούς Μαυρογένη. Η ενδυμασία της Μαντούς έχει έντονα τα στοιχεία της ευρωπαϊκής μόδας των αρχών του 19ου αιώνα, αλλά και ανατολίτικες επιρροές.

Οι στολές φτιάχνονταν με απλά υφάσματα από δωρεές μελών και σε πολλά σημεία ήταν ραμμένες στο χέρι. Οι αρχικές στολές, είχαν στο πάνω μέρος όλα τα κομμάτια ραμμένα μαζί. Το κορσάζ (σ.σ: μπούστο), ήταν «ένα» με το γιλέκο και ενωμένα με το μακρύ και φαρδύ μανίκι. Τελικά, οι Γυναίκες του Συλλόγου κατέληξαν σε αυτό το πρότυπο με την υπόδειξη του καθηγητή Παναγιώτη Κουσαθανά, διότι ήταν ευκολότερο να ραφτεί έτσι η στολή σε σχέση με το πρότυπο που ανέφερε ο περιηγητής Tournefort.

Η χρήση της παραδοσιακής φορεσιάς σήμερα

Το ύφασμα των γυναικείων φορεσιών ήταν αλπακάς, ο οποίος σαν ύφασμα ήταν χοντρότερο από το ύφασμα των πρώτων φορεσιών. Από την άλλη, τα κορσάζ ήταν βελουτέ, (χοντρό βελούδο). Ήταν ιδιαίτερα ανθεκτικά, γιατί ήταν υφάσματα επιπλώσεων και μάλιστα πολύ καλής ποιότητας. Μελετώντας τα ρούχα της παλαιάς Μυκονιάτικης κούκλας, η κ. Δήμητρα Νάζου παρατήρησε μέσα από την έρευνά της πως αυτές είχαν το γιλέκο τους ξεχωριστά από την υπόλοιπη στολή και ήταν πολύ κοντά στις περιγραφές των περιηγητών. Το γιλέκο δηλαδή ήταν «απελευθερωμένο» από το φόρεμα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Σύλλογος έραψε καινούργιες φορεσιές και συμπλήρωσε σιγά σιγά την ιματιοθήκη του. Παράλληλα, έραβαν φορεσιές και ιδιώτες, με τα πατρόν του Συλλόγου. Μάλιστα, ο Δήμος Μυκόνου βοήθησε αρκετές φορές το Σύλλογο με συμπληρωματική χρηματική βοήθεια για την κατασκευή φορεσιών. Οι Γυναίκες του Συλλόγου, βάσει μελέτης στις παλαιότερες φορεσιές, αλλά και με δικές τους τροποποιήσεις, δημιουργούν τις παραδοσιακές στολές του παρόντος.

Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις θεώρησαν ότι είναι πιο πρακτικό για τα παιδιά που τις φορούσαν όταν χόρευαν σε εκδηλώσεις, να κόψουν το μεσοφούστανο και το εξωτερικό φόρεμα στη μέση και να γίνει δυο ξεχωριστά κομμάτια, ώστε να κρέμεται το μεσοφόρι όταν τα παιδιά σηκώνουν τα χέρια στο χορό και για να στρώνει καλύτερα στο σώμα τους με το ζωνάρι της φούστας.

Σύμφωνα με στοιχεία, οι φορεσιές αυτή τη στιγμή, αντρικές και γυναικείες, έχουν ξεπεράσει τις 60. Οι αντρικές παρέμειναν σχεδόν με το ίδιο πατρόν και υφάσματα όπως ράφτηκαν το 1979. Πλέον, τις παραδοσιακές στολές φορούν περισσότερο μαθητές και μαθήτριες σε χορούς, παρελάσεις, εκδηλώσεις και όπου αλλού τους ζητηθεί να παρουσιαστούν τόσο εντός, όσο και εκτός Μυκόνου. Επίσης, οι στολές ενίοτε δανείζονται και σε Συλλόγους εκτός Ελλάδος. Κάπως έτσι, η παράδοση συνεχίζεται και εξελίσσεται.

Οι πληροφορίες του κειμένου είναι από το http://mykonoswomenculture.gr/ και τη Δήμητρα Νάζου 

Φωτογραφικό υλικό από τη σελίδα του Λαογραφικού Μουσείου Μυκόνου στο Facebook.