Μαρία Χρησταρά: «Οι Μυκονιάτες είναι χορευταράδες»

Μολονότι δεν είναι Μυκονιάτισσα, αγάπησε το νησί από την πρώτη στιγμή που το επισκέφθηκε. Ήταν μόλις 20 ετών όταν βρέθηκε για πρώτη φορά στη Μύκονο, ενώ χρόνια μετά, αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα εκεί. Η Μαρία Χρησταρά λατρεύει να παρατηρεί τους ανθρώπους του νησιού, τον τρόπο ζωής και να μαθαίνει για την παράδοση και την κουλτούρα του συγκεκριμένου τόπου. Παράλληλα, η ίδια φροντίζει να «αφυπνίζει», με το δικό της τρόπο όλα τα βιώματα των Μυκονιατών και να τους κάνει να έρχονται σε επαφή με τη φύση τους. Ο τρόπος αυτός δεν είναι άλλος από τον παραδοσιακό χορό.

“Σε ηλικία έξι ετών και ύστερα από παρότρυνση της γιαγιάς μου, χόρεψα για πρώτη φορά και απελευθερώθηκα. Ένιωσα πως όλος ο κόσμος ήταν δικός μου και δεν φοβόμουν τίποτα”

Ποια είναι η σχέση σας με τη Μύκονο;

Δεν κατάγομαι από τη Μύκονο, κατάγομαι από την Αθήνα και την Κρήτη. Έχω γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα, με πολλά βιώματα από την Κρήτη, ωστόσο εγκαταστάθηκα στη Μύκονο πριν έξι χρόνια και πριν εγκατασταθώ μόνιμα, ερχόμουν σχεδόν κάθε χρόνο για διακοπές, επομένως έχω μνήμες και από εδώ.

Πώς βρεθήκατε στο νησί ως μόνιμος κάτοικος;

Εγκαταστάθηκα το 2015 μαζί με τον σύντροφό μου, ο οποίος είχε έρθει εδώ για επαγγελματικούς λόγους. Κάπως έτσι άφησα την Αθήνα και τον ακολούθησα, ξεκινώντας και εγώ εδώ τις χορευτικές διδασκαλίες σε ιδιωτικό σχολείο. Ήμουν στο ενετικό σχολείο της Μυκόνου και έκανα διδασκαλίες παραδοσιακού χορού σε όλες τις τάξεις, από το Δημοτικό μέχρι το Λύκειο.

Πόσο δύσκολη ήταν αυτή η μετάβαση;

Έγινε αβίαστα, διότι εδώ υπάρχει μια ενέργεια, την οποία είχα ήδη αντιληφθεί από τα χρόνια που ερχόμουν στη Μύκονο για διακοπές, το ίδιο και ο σύντροφός μου ο οποίος ερχόταν κι αυτός για δουλειά, πριν εγκατασταθούμε μόνιμα. Κάποια στιγμή, αποφασίσαμε από κοινού πως θέλουμε να ζήσουμε εδώ.

Πώς είναι οι χειμώνες στο νησί;

Ο χειμώνας στο νησί είναι πιο όμορφος από το καλοκαίρι. Υπάρχει ησυχία, ερχόμαστε σε επαφή με τη φύση και απολαμβάνουμε το μέρος. Κάνουμε χειμερινά μπάνια στη θάλασσα και όλα όσα δεν μπορούμε να κάνουμε το καλοκαίρι. Την εποχή εκείνη, οι ρυθμοί είναι πάρα πολύ έντονοι, επομένως τον χειμώνα είναι υπέροχα. Εδώ είναι ο παράδεισός μας. Από την πρώτη κιόλας φορά που ήρθα στο νησί για διακοπές, με ενδιέφερε πάντα και η άλλη του πλευρά, η πιο γνήσια, η πιο ατόφια και παραδοσιακή. Γι’αυτόν ακριβώς το λόγο είχα βρεθεί αρκετές φορές σε γλέντια, παρατηρούσα τους ντόπιους, τις παραδόσεις, την καθημερινότητα τους και μου άρεσε πάρα πολύ. Αυτό είναι κάτι που μπορούμε να βιώσουμε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τον χειμώνα. Επίσης, τον χειμώνα μπορώ να κάνω λαογραφικές καταγραφές, γνωριμίες με παλιούς ντόπιους του νησιού, που έχουν σχέση με την παράδοση, με τα παραμύθια, με τη μουσική και τον χορό, ενώ ασχολούμαι και με τη φωτογραφία Μυκονιάτικης φύσης.

Τι αναμνήσεις έχετε από τις διακοπές σας στο νησί;

Αυτό που μου άρεσε ανέκαθεν στο νησί είναι η ομορφιά και τα χρώματα που έχει. Μου άρεσε και εξακολουθεί να μου αρέσει πολύ ο Αη Γιάννης, η Μικρή Βενετία, η Παραπορτιανή ενώ λατρεύω και την Παράγκα. Για μένα ήταν μια αποκάλυψη πως το νησί είχε και μια άλλη, άγνωστη στους περισσότερους, πλευρά και είναι ένας θησαυρός. Επίσης, η κοσμική πλευρά της Μυκόνου σε σχέση με την ηρεμία των κατοίκων της, έχουν μια τεράστια αντίθεση, κάτι που είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Έβλεπα παππούληδες με τις τραγιάσκες τους, που ζούσαν πιο αυθεντικά και πρωτόγονα, ήρεμα, μακριά από την τεχνολογία, γιαγιάδες να λένε ιστορίες, οικογενειακά πανηγύρια και από την άλλη όλο αυτό που έβλεπε ο υπόλοιπος κόσμος. Αυτό είναι κάτι γοητευτικό που υπάρχει ακόμη. Πάντα ερχόμουν στο νησί και αναζητούσα να ανακαλύψω κάτι καινούργιο. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που με έφερε πιο κοντά στην απόφαση να εγκατασταθώ μόνιμα εδώ. Η δουλειά μου είναι ο παραδοσιακός χορός, ενώ σε συνδυασμό με την παράδοση, την κουλτούρα και τον τρόπο ζωής των ντόπιων, το μέρος με ενέπνευσε ακόμα περισσότερο.

Όταν εγκατασταθήκατε ως δασκάλα παραδοσιακών χορών και ξεκινήσατε τις διδασκαλίες σε σχολεία της Μυκόνου, τι ανταπόκριση είχατε από τα παιδιά;

Όλα τα παιδιά ασχολούνταν με τους χορούς, καθώς λειτουργούσαν ήδη τμήματα παραδοσιακού χορού. Συνεπώς, τους άρεσε πολύ και είχαμε μεγάλη ανταπόκριση.

Πώς μπήκατε για πρώτη φορά ως δασκάλα στον Χορευτικό Σύλλογο «Οι Ανεμόμυλοι»;

Την επόμενη χρονιά, απ’ όταν εγκαταστάθηκα στο νησί, το 2016, είχα μόλις γεννήσει την κόρη μου και ξεκίνησα να διδάσκω στους Ανεμόμυλους. Είχα μαθητές από παιδιά, μέχρι ενήλικες. Πρόκειται για έναν δραστήριο σύλλογο με ανθρώπους που λατρεύουν αυτό που κάνουν. Πέρα από την διδασκαλία, προσπαθούσα πάντα να τους αφυπνίζω και να τους θυμίζω αυτό που είδα και αγάπησα από την πρώτη στιγμή που ήρθα στη Μύκονο: Την παράδοσή τους. Να τους θυμίζω τα βιώματά, την ενέργεια που εισπράττουν από το νησί αλλά και από την Δήλο, ώστε να γειωθούν, να εναρμονιστούν με τη φύση τους, τη Μυκονιάτικη φύση και την παράδοση.

Οι ενήλικες Μυκονιάτες πώς ανταποκρίθηκαν σε αυτό το κάλεσμα;

Οι άνθρωποι γνώριζαν τους χορούς τους πολύ πριν έρθω εγώ στο νησί, καθώς χορεύουν από παιδιά. Εγώ τους έμαθα χορούς από όλη την Ελλάδα. Οι Μυκονιάτες είναι χορευταράδες, αλλά ακόμη και αυτοί που δεν είναι, παρασύρονται από όλη αυτή την ενέργεια και τους αρέσει πάρα πολύ. Χορεύουν όπου σταθούν και όπου βρεθούν και είναι πάρα πολύ δραστήριοι σε πανηγύρια και εκδηλώσεις. Φυσικά, ο Σύλλογος έχει ταξιδέψει και σε άλλες περιοχές, ακόμη και στο εξωτερικό ώστε να παρουσιάσει τους παραδοσιακούς χορούς.

“Από την πρώτη κιόλας φορά που ήρθα στο νησί για διακοπές, με ενδιέφερε πάντα και η άλλη του πλευρά, η πιο γνήσια, η πιο ατόφια και παραδοσιακή”

Πώς είναι το να οργανώνεις και να προετοιμάζεις την ομάδα για κάποια σημαντική εκδήλωση σε κάποια άλλη περιοχή;

Γίνονται συχνά πρόβες, ακόμη και καθημερινά, κάτι που είναι δύσκολο, μια και οι Μυκονιάτες δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο στον τουριστικό τομέα και έχουν ελάχιστο ελεύθερο χρόνο, ειδικά κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής σεζόν. Ωστόσο, είχαν θέληση και όρεξη για χορό, ενώ πάντα έβρισκαν έστω και λίγο χρόνο για να έρθουν στην πρόβα. Το ίδιο ίσχυε και για τα παιδιά, που έχουν και αυτά φορτωμένο πρόγραμμα. Έχει τύχει ακόμη και βράδυ, να κάνουμε πρόβες στο προαύλιο, ενώ η αίθουσα έχει κλείσει.

Ποιες είναι οι πιο σημαντικές στιγμές που περάσατε στον Σύλλογο;

Θυμάμαι χαρακτηριστικά τις στιγμές πριν τη παράσταση, την αγωνία μου όταν καμία φορά έλειπαν από τις πρόβες και «θύμωνα» γιατί τους περίμενα με ανυπομονησία. Κι εκείνοι, ενώ τελικά έχαναν πρόβες και εγώ είχα τεράστιο άγχος για τυχόν λάθη, με έναν μαγικό τρόπο τα πήγαιναν περίφημα. Για εμένα αυτό που έχει σημασία είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί χορεύουν με την ψυχή τους, γελούν και κάνουν ένα γλέντι πάνω στη σκηνή. Δεν είναι απλά παρουσιάσεις ούτε διεκπεραιωτικές εκδηλώσεις, αλλά μια αναβίωση του γλεντιού όπως γινόταν στο παρελθόν και όπως γίνεται και σήμερα. Δεν είναι ένα απλό θέαμα. Το χαίρονται και το ζουν μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο. Ακόμη και ένα λάθος να γίνει, δεν το παρατηρεί κανείς γιατί χορεύουν πραγματικά τέλεια και η ενέργεια είναι απίστευτη. Και αυτό για εμένα εκτός ότι είναι συγκινητικό, ανταμείβει και τους κόπους μου.

Πόσα χρόνια διδάσκατε στους Ανεμόμυλους και για ποιους λόγους σταματήσατε;

Έμεινα 6 χρόνια στους Ανεμόμυλους, ωστόσο έφυγα για μετεκπαίδευση και πηγαινοέρχομαι εδώ και τρία χρόνο στην Αθήνα. Αυτό σε συνδυασμό με κάποιους άλλους προσωπικούς λόγους, συνετέλεσαν στο να αποφασίσω φέτος να σταματήσω να διδάσκω στον Σύλλογο. Ο λόγος που αποχώρησα δηλαδή ήταν κυρίως ο περιορισμένος μου χρόνος. Υπάρχει βέβαια περίπτωση να επιστρέψω κάποια στιγμή.

Με ποια αφορμή ασχοληθήκατε με τον παραδοσιακό χορό;

Το σίγουρο είναι ότι δεν μεγάλωσα σε περιβάλλον χορευτών. Εξαιτίας, όμως, της κρητικής καταγωγής μου, έβλεπα πάντα τους γονείς μου να χορεύουν σε γιορτές και πανηγύρια. Συνεπώς, μεγάλωσα σε ένα σπίτι με μουσική και άκουγα την μητέρα μου από μικρό παιδάκι να τραγουδά. Από την άλλη, ήμουν ένα πολύ εσωστρεφές παιδί, επομένως η ενασχόληση με τον χορό δεν ήταν επιλογή, αλλά ανάγκη για εξωστρέφεια. Εκφραζόμουν μέσω του χορού, διότι δεν μπορούσα να εκφραστώ με άλλο τρόπο. Παράλληλα, μου άρεσε να γυρίζω τον χρόνο πίσω και να φαντάζομαι πώς χόρευαν παλιά, τι φορούσαν, σε τι περιστάσεις κλπ.Όλο αυτό, στα δικά μου μάτια φαινόταν μαγικό. Σε ηλικία έξι ετών και ύστερα από παρότρυνση της γιαγιάς μου, χόρεψα για πρώτη φορά και απελευθερώθηκα. Ένιωσα πως όλος ο κόσμος ήταν δικός μου και δεν φοβόμουν τίποτα.

Είναι δύσκολο για τους περισσότερους ανθρώπους να δεχτούν ότι ο χορός δεν είναι μόνο βήματα ούτε γυμναστική. Και είναι λογικό αφού η τέχνη του χορού στην Ελλάδα δεν έχει τη θέση που της αξίζει. Ο χορός γεννιέται από την έκφραση  και ύστερα γίνεται κίνηση. Μόνο τότε έχει αλήθεια, και μόνο τότε συγκινεί.  Αυτό είναι χορός. Προσπαθώ να τους εμπνέω συνεχώς με κάθε τρόπο, και να τους κινητοποιώ συναισθηματικά. Από το ποιο τραγούδι διαλέγω να χορέψουν, μέχρι να τους προτρέπω να ακούν τι χορεύουν και να τραγουδούν. Και έτσι μια ανάμνηση που ανασύρεται από την εμπειρία του χορού, όταν είναι ενωμένοι όλοι μαζί και ακούν υπέροχα τραγούδια της παράδοσής μας με όμορφους στοίχους, ταξιδεύουν στον χώρο και τον χρόνο, και αναδύονται συναισθήματα. Μελαγχολία, χαρά, προσμονή, αποδοχή.

Κάπως έτσι βγαίνει το συναίσθημα. Το βίωμα κινεί τον χορό, και την ανάγκη να εκφραστεί. Και δικαιώνομαι βλέποντάς τους να χορεύουν. Για μένα επίσης, η παράδοση είναι ένα ποτάμι που ρέει συνεχώς. Πάντα σέβομαι την παράδοση αλλά θέλω να κάνουμε ένα βήμα μπροστά, διότι η ζωή εξελίσσεται, και οφείλουμε να ακολουθούμε κι εμείς το ποτάμι. Όχι να μένουμε και να αναμασάμε τα ίδια και τα ίδια. Δεν με αφορά καθόλου αυτό. Αυτή είναι μια άλλη δυσκολία που αφορά την εμπιστοσύνη κάποιων ανθρώπων.

“Για εμένα αυτό που έχει σημασία είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί χορεύουν με την ψυχή τους, γελούν και κάνουν ένα γλέντι πάνω στη σκηνή”

Ύστερα από όλα όσα μου περιγράφετε, είναι λογικό να κάνετε επάγγελμα αυτό που σας απελευθέρωσε.

Με μάγεψε αυτός ο κόσμος και παρότι οι γονείς μου δεν ήθελαν να το κάνω επαγγελματικά, με ενέπνευσε η δασκάλα μου. Επίσης συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό και μια συγκεκριμένη εμπειρία που είχα: Ήμουν σε ένα πανηγύρι στα Ανώγεια της Κρήτης. Εκεί με συγκίνησε αφάνταστα όλο αυτό που είδα και επιτόπου συνειδητοποίησα πως θέλω να ασχοληθώ επαγγελματικά με τον χορό. Ήταν μια μαγική στιγμή για μένα. Αρχικά, ασχολήθηκα με την «βάση» του χορού, που είναι ο κλασικός χορός, μπαλέτο και σύγχρονο ώστε να μπορέσω στη συνέχεια να δώσω εξετάσεις στο Ωδείο Αθηνών. Ύστερα από πολύ κόπο και πολλές διαφωνίες με τους γονείς μου, μπήκα τελικά σε μια επαγγελματική σχολή χορού. Ωστόσο, τα σχέδιά μου ανατράπηκαν, καθώς είχα ένα πολύ σοβαρό ατύχημα με αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, με αποτέλεσμα να διακόψω τις σπουδές μου.Συνέχισα όπως μπορούσα εγώ, με τους παραδοσιακούς χορούς, που είναι ένα πιο ήπιο είδος χορού, «σπουδάζοντας» μόνη μου.

Τι είναι για εσάς ο χορός;

Ο χορός είναι η ζωή μου. Ακόμη και στο σπίτι, με την κόρη μου ακούμε και χορεύουμε παραδοσιακά τραγούδια. Ο χορός είναι τρόπος ζωής. Ακόμη και κάτι άλλο να κάνω κάποια στιγμή στη ζωή μου, πάλι θα ασχολούμαι με τον χορό. Δεν γίνεται να σταματήσω.