Τσαμπούνα: Αυτό είναι το παραδοσιακό όργανο της Μυκόνου

Τσαμπούνα ονομάζεται στα περισσότερα μέρη ένα συγκεκριμένο είδος ασκαύλου, που παίζεται στα παραδοσιακά μουσικά ιδιώματα, κυρίως των νησιών του Αιγαίου. Ο άσκαυλος ήταν ένα αρχαίο μουσικό όργανο, που εμφανίστηκε κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και χρησιμοποιούνταν κυρίως σε αστικούς χορούς και αγροτικές διασκεδάσεις.

Η τσαμπούνα είναι ένα λαϊκό αερόφωνο όργανο με δύο παράλληλους αυλούς τύπου κλαρινέτου και με αποθήκη αέρα από δερμάτινο ασκό. Ο ασκός φτιάχνεται από δέρμα κατσίκας, με όλα τα ανοίγματα κλεισμένα αεροστεγώς, εκτός από τα δύο μπροστινά. Οι αυλοί είναι από καλάμι, ο ένας με πέντε τρύπες, και ο άλλος είτε με πέντες είτε με τρεις είτε με μία. Είναι στερεωμένοι σε έναν ξύλινο σκελετό που καταλήγει σε καμπάνα, και προσαρμόζεται μέσα στον ασκό από το ένα πόδι του ζώου. Στο άλλο πόδι είναι προσαρμοσμένος ένας σωλήνας, από τον οποίο ο μουσικός φυσσά και φουσκώνει τον ασκό.

Η μουσική της χαρακτηρίζεται από το ιδιαίτερο ηχόχρωμά της και από τη συγκεκριμένη δομή των μελωδιών που παίζει. Λειτουργεί ως κύριο όργανο, αλλά παίζεται και συνοδεία άλλων οργάνων, μέσα σε μικρά σχήματα. Πλέον, τη συναντάμε σε πανηγύρια, τοπικές εορτές και γάμους. Παίζεται με τον ασκό κάτω από τη δεξιά ή την αριστερή μασχάλη, με τον κάθε οργανοπαίχτη να επιλέγει γενικά τον τρόπο μόνος του. Δεν υπάρχει δηλαδή συγκεκριμένη τακτική παιξίματος. Επίσης, στη μουσική της τσαμπούνας δεν συνηθίζεται η πλήρως αυτοσχέδια σύνθεση. Οι περισσότερες εκτελέσεις στηρίζονται σε ήδη υπάρχουσες συνθέσεις, με τον αυτοσχεδιασμό να υπάρχει αποκλειστικά στον τρόπο εκτέλεσης.

Αυτό που ξεχωρίζει, ωστόσο, είναι ότι η τσαμπούνα φτιαχνόταν κατά πολύ μεγάλο ποσοστό από υλικά, τα οποία ο άνθρωπος μπορούσε να βρει είτε στο φυσικό περιβάλλον, είτε στο νοικοκυριό του.  Για παράδειγμα, οι αυλοί ήταν συνήθως κομμάτια από καλάμι, ο σκελετός συνήθως από πελεκημένο ξύλο, αλλα μπορεί και αυτός να είναι από καλάμι, και η καμπάνα συνήθως δημιουργούνταν από κέρατο αγελάδας. Σήμερα, βέβαια, είναι πιο δύσκολη η δημιουργία της εξ ολοκλήρου από την αρχή, όπως συνιθιζόταν παλαιότερα, καθώς πλέον πρέπει να στηριχθείς σε τρίτους.

Στη Μύκονο η τσαμπούνα (ή όπως τη λένε στο νησί, σαμπούνα) συνοδεύεται σχεδόν πάντα με τουμπάκι (σαν τουμπερλέκι), και οι περισσότεροι οργανοπαίχτες του νησιού μπορούν να παίξουν και τα δύο. Οι χοροί που παίζονται στην τσαμπούνα είναι αρκετά συχνά ο συρτός, ο μπάλος, ο καλαματιανός, η σούστα και ο μπαλαριστός. Στη Μύκονο υπάρχει παλαιά και συνεχιζόμενη παράδοση στα συμμετοχικά γλέντια με τσαμπούνες. Όλοι όσοι έχουν παρευρεθεί σε μία τέτοια μουσική εμπειρία μιλούν για έντονο κέφι, αυθορμητισμό και απόλυτη διασκέδαση.