Ιωσήφ Σαλάχας: «Στον προσκοπισμό δεν υπάρχουν ούτε χρώματα, ούτε θρησκείες, είμαστε όλοι ίσοι»
Ο αρχηγός του συστήματος προσκόπων Μυκόνου, Ιωσήφ Σαλάχας, μιλάει στο Mykonos Post για την ιστορία του προσκοπισμού στο νησί, αλλά και γενικότερα στις Κυκλάδες, τις δράσεις, τις δραστηριότητες και την επαφή με τη φύση, καθώς και για τις αξίες, τα εφόδια και τα ιδανικά που θα συντροφεύουν τους μικρούς προσκόπους σε όλη τους τη ζωή.
Ο Ιωσήφ Σαλάχας ασχολήθηκε με τον προσκοπισμό το 1986, όταν ήταν μόλις 12 ετών. Ξεκίνησε από την Αθήνα και βλέπει πια τον εαυτό του ως έναν “από τους παλιούς”. Το 1998 πήγε στη Μύκονο για να εργαστει και ένα χρόνο αργότερα, το 1999, ανέλαβε το σύστημα της Μυκόνου, με παρότρυνση του τότε Περιφερειακού Εφόρου Κυκλάδων. Σταμάτησε το 2001, καθώς θέλησε να αφοσιωθεί στην οικογένεια και τη δουλειά του, όμως επέστρεψε το 2018 και μέχρι σήμερα είναι υπεύθυνος της ομάδας.
“Οι πρόσκοποι της Μυκόνου ξεκίνησαν το 1919. Πριν δύο χρόνια, το 2019, κλείσαμε εκατό χρόνια”
«Οι πρόσκοποι της Μυκόνου ξεκίνησαν το 1919»
Ο προσκοπισμός στις Κυκλάδες έχει μεγάλη ιστορία. Ξεκίνησε το 1914 στη Σύρο, ενώ το 1919 ιδρύονται δύο νέα συστήματα προσκόπων στη Σύρο, ένα σύστημα στη Μύκονο, ένα στην Τήνο και ένα στη Νάξο. «Οι πρόσκοποι της Μυκόνου ξεκίνησαν το 1919. Πριν δύο χρόνια, το 2019, κλείσαμε εκατό χρόνια. Ο προσκοπισμός στη Μύκονο ξεκίνησε από τον Πάτροκλο Αλβανό, ο οποίος ήταν Περιφερειακός Έφορος Κυκλάδων. Ωστόσο, το σύστημα δεν λειτουργούσε συνεχώς από τότε μέχρι και σήμερα. Υπήρξε ένα διάστημα κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, όπου σταμάτησε να λειτουργεί, ύστερα ξεκίνησε πάλι το 1960 από τον τότε δάσκαλο, τον Τεμπέλη και συνεχίζει μέχρι το 1967. Επανιδρύεται το 1970 και λειτουργεί το 1973 από τον Γιάννη Γυφτοκώστα, με τη βοήθεια του τότε δημάρχου, του κύριου Ζουγανέλη. Γύρω στο 1974 με 1975, υπήρξε πάλι μια παύση και η επανεκκίνηση έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 από τον Μιχάλη Βαρδαλάχο και τον Πέτρο Τόλη. Από τότε, λειτουργούμε κανονικά και ανελλιπώς» εκμυστηρεύεται στο Mykonos Post ο Ιωσήφ Σαλάχας. Tο τελευταίο διάστημα, έχει ξεκινήσει μια αξιόλογη προσπάθεια από την Περιφέρεια Κυκλάδων, που έχει έδρα τη Σύρο, να αναπτυχθεί ο προσκοπισμός στις Κυκλάδες. Εδώ και δύο χρόνια οργανώνεται ένα νέο σύστημα στην Κύθνο, ενώ πριν από λίγο καιρό εγκαινιάστηκε το πρώτο σύστημα στη Σαντορίνη. Σιγά σιγά και μεθοδικα, γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθεί ο προσκοπισμός στα νησιά των Κυκλάδων.
“Σε όλες τις ηλικίες κάνουμε δράσεις, όπως ο καθαρισμός παραλιών, το βάψιμο δημοσίων κτιρίων, μαζεύουμε ρούχα ή τρόφιμα για κάποιο κοινωφελή σκοπό, στις φωτιές μπορεί να βοηθήσουμε στην αποκατάσταση ζημιών ή ακόμη και στην πυρόσβεση”
«Τα παιδιά μαθαίνουν να λειτουργούν σαν ομάδα»
Οι πρόσκοποι είναι μια εθελοντική μη κυβερνητική οργάνωση, που απευθύνεται σε παιδιά και στοχεύει στην διαπαιδαγώγιση και την κοινονικοποίηση τους, ενώ έχει ως βασικό πυλώνα την έννοια του εθελοντισμού. Αποτελείται από τέσσερα διαφορετικά τμήματα. Πρώτο τμήμα είναι η αγέλη των λυκόπουλων, με παιδιά ηλικίας από επτά έως έντεκα χρόνων, ακολουθεί η ομάδα προσκόπων, για ηλικίες από έντεκα έως δεκαπέντε ετών, έπειτα είναι η κοινότητα ανιχνευτών, από δεκαπέντε έως δεκαοχτώ και τέλος είναι οι βαθμοφόροι από δεκαοχτώ ετών και πάνω. «Τα λυκόπουλα, που είναι και τα πιο μικρά σε ηλικία, παίζουν, γνωρίζονται το ένα με το άλλο, συναναστρέφονται μεταξύ τους και μαθαίνουν να λειτουργούν σαν ομάδα. Μέσα από το παιχνίδι, προσπαθούμε να δώσουμε στα παιδιά τα σωστά ερεθίσματα αλλά και κάποιες βασικές γνώσεις. Κάθε μήνα έχουμε κάποιο θέμα που τους τραβά το ενδιαφέρον, οπότε βασιζόμαστε σε ό,τι τους αρέσει – κυρίως παραμύθια και ιστορίες- και δημιουργούμε ένα μύθο γύρω από όλο αυτό. Στους προσκόπους, που είναι λίγο μεγαλύτεροι, φέρνουμε κατά βάση τα παιδιά κοντά με τη φύση. Παράλληλα, αρχίζουν να ασχολούνται με την προσκοπική τεχνική, δηλαδή μαθαίνουν να φτιάχνουν κάποιες κατασκευές με σκοινιά και ξύλα, να στήνουν μια σκηνή, να ανάβουν φωτιά και να επιβιώνουν μέσα στη φύση», λέει χαρακτηριστικά ο Ιωσήφ και συνεχίζει «Οι ανιχνευτές, που είναι έφηβοι, λειτουργούν πιο αυτόνομα, δηλαδή αποφασίζουν μόνοι τους για το πρόγραμμά και τις δραστηριότητες που θα κάνουν. Μέσα σε αυτές υπάρχει σε έντονο βαθμό το νόημα του εθελοντισμού, της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και του επαγγελματικού προσανατολισμού, διότι οι δραστηριότητες ή τα εργαστήρια που κάνουν έχουν πάντα σχέση με ένα αντικείμενο που τους ενδιαφέρει. Για παράδειγμα, έγινε εργαστήριο που είχε θέμα τη νομική, όπου κάναμε ένα κανονικό δικαστήριο. Τα ίδια τα παιδιά το στήνουν, έχει ο κάθε ένας τον ρόλο του και πάντα με την καθοδήγηση ενός εξωτερικού συνεργάτη (συνήθως είναι κάποιος φιλοπρόσκοπος ή γονέας) φέρνουν ένα πολύ ωραίο αποτέλεσμα. Εμείς οι βαθμοφόροι λειτουργούμε παράλληλα και με την οικογένεια και με το σχολείο, ώστε να δώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια στα παιδιά».
“Το πιο σημαντικό είναι να δώσεις στα παιδιά εφόδια που θα τα βοηθήσουν να ενταχθούν στην κοινωνία αργότερα”
«Τα παιδιά χαίρονται πάρα πολύ όταν βρίσκονται κοντά στη φύση»
Ο προσκοπισμός, παρόλο που είναι μια εξωσχολική δραστηριότητα, κατά την οποία τα παιδιά ξεφεύγουν από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, διαφέρει σημαντικά από τις υπόλοιπες επιλογές που έχουν στον ελεύθερο τους χρόνο. «Εκτός από γνώσεις, τα παιδιά, μέσω του προσκπισμού, αποκτούν μια πιο σφαιρική εικόνα πάνω σε πολλά πράγματα. Για τα πιο μικρά παιδιά υπάρχει και το σύστημα των εραστιτεχνικών ασχολιών, στο οποίο θα πρέπει να παρουσιάσουν στα υπόλοιπα παιδιά μια εργασία από ένα θέμα που τους ενδιαφέρει. Επομένως, δεν είναι όπως οι αθλητικοί σύλλογοι, που θα ασχοληθούν με ένα συγκεκριμένο άθλημα. Εμείς έχουμε και τον αθλητισμό, μπορεί δηλαδή να πάμε για μπάσκετ όλοι μαζί, αλλά ταυτόχρονα θα έρθουμε σε επαφή με τη φύση, θα πάμε επισκέψεις σε μουσεία, θα παρακολουθήσουμε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, μα πάνω από όλα θα μάθουμε αρκετά πράγματα για την έννοια του εθελοντισμού», τονίζει. Εξάλλου, στον προσκοπισμό, μπορείς να “πιάσεις” τον εθελοντισμό από παντού. «Σε όλες τις ηλικίες κάνουμε δράσεις, όπως ο καθαρισμός παραλιών, το βάψιμο δημοσίων κτιρίων, μαζεύουμε ρούχα ή τρόφιμα για κάποιο κοινωφελή σκοπό, στις φωτιές μπορεί να βοηθήσουμε στην αποκατάσταση ζημιών ή ακόμη και στην πυρόσβεση (οι μεγαλύτεροι). Όπου μπορούμε, προσφέρουμε. Το πιο σημαντικό είναι να δώσεις στα παιδιά εφόδια που θα τα βοηθήσουν να ενταχθούν στην κοινωνία αργότερα» προσθέτει. Και πράγματι, μέσα από τον προσκοπισμό, τα παιδιά όλων των ηλικιών αποκομίζουν εφόδια και αξίες που θα τα συντροφεύουν σε όλη τους τη ζωή. Σεβασμός, αλληλεγγύη, προσφορά, κοινωνικότητα, είναι μόνο μερικά από αυτά. «Τα παιδιά σε όλες τις ηλικίες μαθαίνουν πρώτα από όλα να σέβονται ο ένας τον άλλον. Στον προσκοπισμό δεν υπάρχουν ούτε χρώματα, ούτε θρησκείες, είμαστε όλοι ίσοι. Όταν μεγαλώσουν τα παιδιά και βγουν ως ενήλικες πια στην κοινωνία έχουν μάθει να είναι πιο κοινωνικοί, πιο ανοιχτοί και να προσφέρουν όπου μπορεί ο καθένας με τον τρόπο του». Ακόμη, τα προγράμματα και οι περισσότερες δράσεις των προσκόπων, όχι μόνο στη Μύκονο αλλά παντού, πραγματοποιούνται στην ύπαιθρο. Αυτό συμβαίνει αφενός διότι τα παιδιά είναι καλό να έρχονται σε επαφή με τη φύση και να απολαμβάνουν τον καθαρό αέρα και αφετέρου για να ευαισθητοποιηθούν ως προς την προστασία του περιβάλλοντος και για να ενημερώνονται με βιωματικό τρόπο για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει. «Τα παιδιά χαίρονται πάρα πολύ όταν βρίσκονται κοντά στη φύση. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, οι πρόσκοποι σε όλον τον κόσμο -και εδώ στην Ελλάδα- έχουν μπει σε ένα πρόγραμμα που έχει κάνει ο ΟΗΕ σχετικά με τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης, οι οποίοι αφορούν κατά κύριο λόγο το περιβάλλον. Προσπαθούμε μέσα από αυτό το πρόγραμμα να δείχνουμε στα παιδιά διάφορες πτυχές της ζωής για να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους μας».
«Ο κορωνοϊός μας επηρέασε γιατί λειτουργούμε κυρίως δια ζώσης»
Άλλο ένα σημαντικό κομμάτι του προσκοπισμού είναι οι εκδρομές που πραγματοποιούνται, με την ομάδα να ταξιδεύει σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. «Η χαρά των παιδιών όταν πρόκειται να φύγουμε για κάποια εκδρομή είναι μεγάλη. Τους αρέσει πολύ να ξεφεύγουν από την καθημερινότητα. Εμείς σαν βαθμοφόροι προσπαθούμε τα παιδιά να φεύγουν και εκτός Μυκόνου. Πέρσι, πριν την καραντίνα, είχαμε κάνει και μια διήμερη εκδρομή στην Άνδρο. Το καλοκαίρι η ομάδα μαζί με ένα σύστημα της Αθήνας είχαν πάει στις Ροδιές στην Εύβοια. Στο παρελθόν έχουν ταξιδέψει στον Παρνασσό. Προσπαθώ να τους φέρνω πάντα πιο κοντά στη φύση και να τους δίνω εικόνες και εκτός νησιού», ξεκαθαρίζει ο Ιωσήφ. Ωστόσο, ο κορωνοϊός προκάλεσε αρκετά θέματα στους προσκόπους της Μυκόνου, καθώς δεν είχαν την δυνατότητα ούτε εκδρομές να πραγματοποιηθούν, αλλά ούτε και δια ζώσης δραστηριότητες. «Ο κορωνοϊός μας επηρέασε, όπως όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια του lockdown προσπαθήσαμε να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους, κυρίως μέσω διαδικτύου. Προσπαθούσαμε να δίνουμε στα παιδιά ορισμένα πράγματα για να τα κάνουν μέσα στην εβδομάδα και να μας τα παρουσιάζουν την Κυριακή, που κάναμε τη διαδικτυακή μας συγκέντρωση. Στην αρχή, δυσκολευτήκαμε αρκετά, γιατί λειτουργούμε κυρίως δια ζώσης. Στηριζόμαστε πολύ στη δια βίου μάθηση, οπότε μέχρι να βρούμε τον ρυθμό μας, πέρασε κάπoιο χρονικό διάστημα. Το ευχάριστο είναι ότι μετά την καραντίνα είδαμε πολλά καινούρια άτομα, που άρχισαν να δείχνουν ενδιαφέρον για τον προσκοπισμό. Η αδράνεια των παιδιών κατά τη διάrκεια της καραντίνας τα επηρέασε πάρα πολύ», εξομολογείται ο Ιωσήφ Σαλάχας, ενώ δηλώνει πολύ χαρούμενος που οι δια ζώσης δραστηριότητες έχουν ξεκινήσει και πάλι.
“Όλοι οι πρόσκοποι θα έχουν να σου πουν μια ιστορία από μία κατασκήνωση. Σου μένει πάντα μία καλή εμπειρία”
«Αυτά που θα ζήσεις σαν πρόσκοπος δεν μπορείς να τα ζήσεις πουθενά αλλού»
Το καλοκαίρι άραγε, εξαιτίας του τουρισμού, δημιουργούνται προβλήματα ή περιορισμοί στους προσκόπους; «Το καλοκαίρι υπάρχει θέμα, αλλά επειδή έχουμε δικό μας κατασκηνωτικό κέντρο στη Μερχιά δεν αντιμετωπίζουμε τόσο σοβαρό πρόβλημα. Το μεγαλύτερό μας πρόβλημα το αντιμετωπίζουμε γιατί οι βαθμοφόροι, που είμαστε οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, εργαζόμαστε και είναι καπως δύσκολο να είμαστε ενεργοί το καλοκαίρι. Επιπλέον, δυσκολευόμαστε στο να βρούμε γενικότερα ενήλικες να ασχοληθούν και να μας βοηθήσουν στον προσκοπισμό. Οι περισσότεροι είναι διστακτικοί, καθώς έχουν τις οικογένειές τους, επαγγελματικές υποχρεώσεις, ενώ τον χειμώνα επιθυμούν να ξεκουραστούν», λέει με ειλικρίνεια. Παρά τις όποιες αντιξοότητες ή δυσκολίες, είναι ξεκάθαρο πως όσοι ασχολούνται ενεργά με τον προσκοπισμό, έχουν να αποκομίσουν μόνο καλές εμπειρίες, ενώ κάθε χρόνο ζουν νέες και διαφορετικές περιπέτειες. Αυτήν τη στιγμή οι πρόσκοποι Μυκόνου μετρούν περίπου εξήντα μέλη, εκ των οποίων τα πενήντα είναι παιδιά. Ποτέ, όμως, δεν είναι αργά για κανέναν -ανεξαρτήτου ηλικίας- να ασχοληθεί με τον προσκοπισμό. «Οι πρόσκοποι είμαστε ανοιχτοί σε όλους. Είμαστε ανοιχτοί για όλα τα παιδιά, αλλά και για τους μεγαλύτερους. Εγώ θα έλεγα σε ένα παιδί να έρθει, να δει, να παίξει μαζί μας, να ζήσει κάποιες στιγμές, οι οποίες είναι ιδιαίτερες και ξεχωριστές και από εκεί και πέρα ας αποφασίσει μόνο του αν θέλει να συνεχίσει ή όχι. Αλλά αυτά που θα ζήσεις σαν πρόσκοπος δεν μπορείς να τα ζήσεις πουθενά αλλού. Ούτε τα παιχνίδια, ούτε τις γνωριμίες, ούτε τους φίλους, ούτε τις εκδρομές. Όλοι οι πρόσκοποι θα έχουν να σου πουν μια ιστορία από μία κατασκήνωση. Πώς είναι οι άντρες που πηγαίνουν στον στρατό και έχουν πάντα μια ιστορία να πουν; Έτσι και εμείς. Σου μένει πάντα μια καλή εμπειρία».