Μεταλλείο Μυκόνου: Οι ένδοξες εποχές, οι «φλέβες» και η σημερινή του κατάσταση

Όπως πολλάκις έχουμε αναφέρει, η Mύκονος είναι ένα νησί φημισμένο για την διασκέδαση, τη νυχτερινή ζωή, τις πανέμορφες και ατελείωτες παραλίες του. Όλα αυτά ισχύουν, όμως το νησί διαθέτει πολλά περισσότερα σημεία που αξίζει κάποιος να ανακαλύψει. Πράγματα τα οποία φανερώνουν τον πολιτισμό, την παράδοση και την ιστορία του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αναφερόμαστε στην βιομηχανική ιστορία του νησιού. Γνωρίζατε για παράδειγμα, ότι στη Μύκονο υπάρχει Μεταλλείο; Μολονότι δεν βρίσκεται πλέον σε λειτουργία, στο παρελθόν αποτελούσε τόπο εργασίας αρκετών Μυκονιατών και συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού.

Facebook/ Η Μεταλλεία κι οι Μεταλλειώτες στη Μύκονο

Το ιστορικό της ιδιοκτησίας του Μεταλλείου

Σύμφωνα με την Δήμητρα Λοΐζου-Βουλγαράκη, τοπική ερευνήτρια η οποία έχει ασχοληθεί με το θέμα του Μεταλλείου της Μυκόνου,  οι πρώτες μεταλλευτικές δραστηριότητες στο νησί παρουσιάζονται την περίοδο 1900 έως 1915, στην ευρύτερη περιοχή της Άνω Μεράς. Τότε, στο Μεταλλείο γίνεται εξόρυξη αργυρούχου μολύβδου, χαλκού και σιδήρου. Η πρώτη εταιρία μέσω της οποίας γίνεται είναι η Ιταλική Εταιρεία Σπυρίδωνος Δεσπόζιτου και Λουδοβίκου Δεπιάν η οποία ιδρύθηκε το 1898. Εν συνέχεια, το 1908, αναλαμβάνει η Γαλλική Εταιρεία των γνωστών Μεταλλείων που βρίσκονται στο Λαύριο. Το 1954, η Μύκονος αποκτά τη δική της μεταλλευτική εταιρία. Δεν είναι άλλη από την «Ανώνυμος Μεταλλευτική Εταιρεία Μυκόνου Α.Ε.». Το 1955 η συγκεκριμένη εταιρεία εκμισθώνει το ιδιόκτητο  Μεταλλείο για 30 χρόνια στην αμερικανική εταιρία Magnet Cove Barium Corporation. Τελευταία εταιρία που εμπλέκεται με το Μεταλλείο, καθώς η MagnetCoveBariumCorporation της αναθέτει την εκμετάλλευσή τους, είναι η «Μύκομπαρ, Μεταλλευτική Εταιρεία Α.Ε.».

Facebook/ Dimitris Koutsoukos

Facebook/ Dimitris Koutsoukos

Οι «φλέβες» του Μεταλλείου

Η περιοχή του Μεταλλείου βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού. Τα διάστημα της λειτουργίας τους, περιλάμβαναν τρεις κύριες φλέβες μεταλλεύματος Βαρίτη από τα δυτικά προς τ’ ανατολικά. Τα ονόματα που δόθηκαν στις φλέβες αυτές ήταν αρκετά απλά: Νο 1, Νο, 2 και Νο 3. Μάλιστα, η πιο «γενναιόδωρη» φλέβα ήταν η Νο 2. Το μετάλλευμά της χαρακτηριζόταν καλής ποιότητας, ενώ εξασφάλιζε και απόθεμα. Εκεί εφαρμόστηκε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η μέθοδος εκμετάλλευσης των «Συμπτυσσομένων Μετώπων». Στην περιοχή Αλωνάκι, που αργότερα ονομάστηκε «Μεταλλείο ή Αγία Βαρβάρα», δημιουργήθηκαν εγκαταστάσεις «Πλυντηρίου» του μεταλλείου, τα «Γραφεία», ο πρώτος «Οικισμός»καθώς και η διάνοιξη της οδού μεταφοράς του Βαρίτη, η οποία είχε μήκος 6 χιλιόμετρα περίπου, μέχρι την περιοχή «Λούλος». Εκεί, εγκαταστάθηκε «Σκάλα Φόρτωσης», απ’ όπου με σκάφη τύπου «Liberty» μεταφερόταν το μετάλλευμα. Σε πρώτη φάση, αυτό γινόταν σε μορφή χύμα στις εγκαταστάσεις της Magcobar στη Νέα Ορλεάνη της Αμερικής. για τελική επεξεργασία και διάθεσή του στο εμπόριο για τις γεωτρήσεις πετρελαίου. Στην ίδια περιοχή, λειτούργησε το 1961 το«Τριβείο βαρίτη και μπεντονίτη». Ο μπεντονίτης ερχόταν με καΐκια από τα ορυχεία της Μύκομπαρ στη Μήλο. Μετά από αυτές τις διαδικασίες, το τελικό προϊόν ήταν έτοιμο. Στη συνέχεια, αυτό διατίθεντο προς πώληση σε σάκους των 25 κιλών και μεταφερόταν με μικρότερα πλοία.

Facebook/Dimitris Koutsoukos

Το εργατικό δυναμικό του Μεταλλείου

Η εταιρία στην οποία άνηκε το Μεταλλείο, η«Μύκομπαρ», απασχολούσε μέχρι και 300 άτομα σε περιόδους ακμής. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο Mykonos Post ο κινηματογραφιστής και δημιουργός του ντοκιμαντέρ που αφορά το μεταλλείο της Μυκόνου, το οποίο μάλιστα προβλήθηκε στο Γρυπάρειο, Δημήτρης Καλφάκης, «δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των εργαζομένων διότι τα αρχεία της εταιρείας δεν έχουν διασωθεί». Ο ίδιος σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο Mykonos Post τον Οκτώβριο, που προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ, είχε αναφέρει μεταξύ άλλων: «Δημιουργώντας αυτήν την ταινία θέλησα να δείξω ότι κάνοντας ταινίες ιστορικού περιεχομένου μπορούμε να ανασύρουμε σημαντικά θέματα και να βοηθήσουμε σε μία καταγραφή και μια ιστορική αναγνώριση. Στη Μύκονο, όπου δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην τουριστική βιομηχανία, η σημαντική ιστορία του μεταλλείου ήταν στην αφάνεια. Πιστεύω ότι η συγκεκριμένη ταινία, καθώς και άλλες δράσεις που πρόκειται να συμβούν (όπως μία συνεργασία με το Πολυτεχνείο για την ανάδειξη της ιστορίας του μεταλλείου) θα φέρουν μια ισορροπία».

Facebook/ Dimitris Koutsoukos

Επιστρέφοντας στο θέμα του ανθρωπίνου δυναμικού του Μεταλλείου, αρχικά, το εργατικό προσωπικό επιφανείας και υπογείων έργων ήταν Μυκονιάτες. Στο μεταλλείο εργάζονταν και γυναίκες, στις θέσεις της χειροδιαλογής. Ωστόσο, εκτός από τους Μυκονιάτες, είχαν κληθεί αρκετοί ειδικευμένοι μεταλλωρύχοι από μεταλλευτικές περιοχές της Ελλάδας όπως η Εύβοια, η Χαλκιδική, η Θεσσαλία, η Λήμνος, η Σέριφος, η Μήλος και η Φολέγανδρος. Όπως επισημαίνει στο MykonosPost ο κ. Καλφάκης, η δουλειά στο μεταλλείο δεν ήταν εύκολη υπόθεση. «Σε όλες τις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, οι συνθήκες εργασίας ήταν πολύ δύσκολες και είχαν υψηλή επικινδυνότητα, κυρίως για τους ανθρώπους που εργάζονται στις υπόγειες στοές», είχε τονίσει στο Mykonos Post. Mάλιστα, αρκετοί ήταν εκείνοι που έχασαν τη ζωή τους, από την ασθένεια των μεταλλωρύχων γνωστή ως πνευμονοκοκκίαση ή «χαλίκωση». Παρόμοια δυσάρεστα περιστατικά, είχαν συμβεί σε πολλά μεταλλεία της Ελλάδας.Όσον αφορά τη σημαντικότητα των μεταλλείων για την οικονομία του νησιού, ο ίδιος αναφέρει πως «το Μεταλλείο αποτέλεσε εργασιακή διέξοδο κυρίως για τον ανδρικό πληθυσμό, ο οποίος εκείνα τα χρόνια μετανάστευε στην Αθήνα και στον Πειραιά, προκειμένου να εξασφαλίσει περισσότερα χρήματα για να ζήσει».

Facebook/ Dimitris Koutsoukos

“Σε όλες τις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, οι συνθήκες εργασίας ήταν πολύ δύσκολες και είχαν υψηλή επικινδυνότητα, κυρίως για τους ανθρώπους που εργάζονται στις υπόγειες στοές”.

Οι τίτλοι τέλους για το Μεταλλείο και η σημερινή του εικόνα

Ύστερα από 30 ολόκληρα χρόνια λειτουργίας και συγκεκριμένα το 1983,πέφτουν οι τίτλοι τέλους στη λειτουργία του μεταλλείου. Το «λουκέτο» ήρθε κάπως αναπόφευκτα, καθώς οφειλόταν στην εξάντληση των οικονομικά εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων. Το οριστικό τέλος για τη μίσθωση ήρθε στις 30-6-1985, ενώ το μεταλλείο παραδόθηκε από τη Μύκομπαρ στο Ελληνικό Δημόσιο. Πως είναι άραγε η σημερινή εικόνα στις εγκαταστάσεις του μεταλλείου; «Δεν νομίζω πως το επισκέπτεται κάποιος πλέον. Ενδεχομένως κάποιοι  τουρίστες που ενδιαφέρονται και για το ιστορικό κομμάτι του νησιού και συνεπώς εξερευνούν όλα τα σημεία του», τονίζει στο Mykonos Post. Τα εγκαταλελειμμένα μεταλλεία θυμίζουν σκηνικό κάποιας ταινίας, καθώς οι μισογκρεμισμένοι τοίχοι και τα σκουριασμένα μηχανήματα, σε συνδυασμό με την απόλυτη ησυχία του σημείου δημιουργούν μια εντυπωσιακή αλλά και ελαφρώς δυστοπική ατμόσφαιρα. Στα 30 έτη λειτουργίας του, σύμφωνα με υπολογισμούς, έγινε συνολική εξαγωγή εμπορεύσιμου προϊόντος Βαρίτη της τάξεως των δύο εκατομμυρίων τόνων, μια ποσότητα καθόλου αμελητέα, που αποδεικνύει πως το μεταλλείο της Μυκόνου αποτέλεσε ένα σημαντικό κομμάτι της μεταλλευτικής δραστηριότητας της χώρας μας.