Το κατέβασμα της Παναγίας Τουρλιανής: Ένα θρησκευτικό έθιμο που μετρά πέντε αιώνες

Ένα από τα έθιμα του νησιού, που πραγματοποιείται ετησίως από τους Μυκονιάτες, είναι το κατέβασμα της εικόνας της Παναγίας από το μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής στην Άνω Μερά μέχρι τη Χώρα. Το θρησκευτικό αυτό έθιμο τηρείται με σεβασμό από τους Μυκονιάτες σχεδόν πέντε αιώνες. Ο κόσμος συμμετέχει στη Λιτανεία του κατεβάσματος στη Χώρα, το πρώτο Σάββατο της Σαρακοστής, αλλά και στη Λιτανεία της επιστροφής της εικόνας στο Μοναστήρι, το Σάββατο του Λαζάρου. Παρόλο που τα τελευταία δύο χρόνια, εξαιτίας της πανδημίας, το έθιμο αυτό δεν πραγματοποιήθηκε, φέτος αναμένεται να γίνει κανονικά.

Το κατέβασμα της Παναγίας στη Χώρα / 1902

Το κατέβασμα της Παναγίας στη Χώρα / 1902

Η ίδρυση και οι δυο εκδοχές γύρω από το όνομα της Μονής

Το μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής, ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Μυκόνου και δεσπόζει στην Άνω Μερά. Η ολόλευκη Μονή βρίσκεται ακριβώς μπροστά στην κεντρική πλατεία του χωριού, ενώ γύρω από αυτή έχει αναπτυχθεί ο σημερινός οικισμός της Άνω Μεράς. Το γραφικό αυτό χωριό βρίσκεται σχεδόν στην καρδιά του νησιού, σε απόσταση μόλις 8 χιλιομέτρων από τη Χώρα.

Το κατέβασμα της Παναγίας στη Χώρα / 1955

Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1542 από δυο Ιερομόναχους, οι οποίοι λόγω των πειρατών που κυκλοφορούσαν στο Αιγαίο, αναγκάστηκαν να φύγουν από το Μοναστήρι της Εκατονταπυλιανής της Πάρου και να έρθουν στη Μύκονο, όπου οι πειρατικές επιδρομές ήταν σπανιότερες. Έτσι, έχτισαν τη Μονή στην Άνω Μερά, ενώ για το όνομα που πήρε υπάρχουν δύο εκδοχές. Η μία εκδοχή θέλει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας να βρέθηκε στη θαλάσσια περιοχή Τούρλος έξω από τη Χώρα, ενώ η άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι στο μοναστήρι ασκήτευσε μια μοναχή με το όνομα Τούρλη. Όμως, δεν έχει εξακριβωθεί ποια από τις δύο εκδοχές είναι αυτή που ισχύει.

Η Παναγία Τουρλιανή γνώρισε ημέρες μεγάλης ανάπτυξης για πολλές δεκαετίες. Σημαντικές προσωπικότητες της ιστορίας της χώρας μας έχουν περάσει από εκεί, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ηρωΐδα της Επανάστασης, Μαντώ Μαυρογένους. Ακόμη, την περίοδο της κατοχής, ο Μυκονιάτης ηγούμενος Δωρόθεος τη μετέτρεψε σε χώρο αντίστασης. Μέχρι σήμερα έχει διατηρήσει την ομορφιά και την σπουδαιότητά της, αποτελώντας ένα σπουδαίο αξιοθέατο του νησιού.

Το κατέβασμα της Παναγίας στη Χώρα / 1957

Το κατέβασμα της εικόνας της Παναγίας στη Χώρα

Εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει το συγκεκριμένο θρησκευτικό έθιμο στη νησί, το οποίο πραγματοποιείται κάθε χρόνο το πρώτο Σάββατο της Σαρακοστής. Σύμφωνα με το έθιμο, οι Μυκονιάτες μεταφέρουν την εικόνα της Παναγίας από το Μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής, στη Χώρα του νησιού. Ο κόσμος ξεκινά από την πλατεία της Άνω Μεράς και με τα πόδια κατευθύνεται προς τη Χώρα, καλύπτοντας μια απόσταση σχεδόν 8 χιλιομέτρων.

Το κατέβασμα της Παναγίας στη Χώρα / 1958

Πρόκειται για μια ιδιαίτερη γιορτή για το νησί των ανέμων και η συμμετοχή των Μυκονιατών είναι κάθε φορά εντυπωσιακή. Μικροί και μεγάλοι δημιουργούν μια τεράστια πομπή, που ακολουθεί πιστά την εικόνα, μέχρι να φτάσει στον προορισμό της. Στην πομπή συμμετέχουν ο Δήμαρχος Μυκόνου, δημοτικοί σύμβουλοι, πολιτιστικοί και λαογραφικοί σύλλογοι του νησιού, πρόσκοποι, οι αρχές του τόπου, ενώ ακολουθεί μια λαοθάλασσα ανθρώπων. Ή τουλάχιστον ακολουθούσε μία λαοθάλασσα στο παρελθόν, τότε που κυριολεκτικά όλο το νησί ήταν στο πόδι για τη μεγάλη αυτή γιορτή. Σύμφωνα με τον Δημήτρη Κουτσούκο, στο παρελθόν δεν υπήρχε Μυκονιάτης -μικρός ή μεγάλος- που να μην πήγαινε στο κατέβασμα της εικόνας, όμως σήμερα τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά.

Το κατέβασμα της Παναγίας στη Χώρα / 1960

«Η συγκεκριμένη μέρα ήταν ανέκαθεν ιδιαίτερη για το νησί μας. Πρόκειται για ένα έθιμο, το οποίο οι Μυκονιάτες ακολουθούν πιστά εδώ και πολλά χρόνια. Ο κόσμος ξεκινά από την Άνω Μερά με τα πόδια και οδηγεί την εικόνα της Παναγίας από το μοναστήρι του χωριού στη Χώρα. Η εικόνα συνήθως πηγαίνει στην Αγία Κυριακή, αλλά φέτος, επειδή την επισκευάζουν, ίσως πάει στην Πανάχρα. Το Σάββατο του Λαζάρου, η εικόνα επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής. Παλιότερα θυμάμαι πήγαινε όλο το νησί. Οι οικογένειες ακολουθούσαν την εικόνα και δεν έλειπε σχεδόν κανείς. Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ πως πηγαίνει λιγότερος κόσμος. Τότε, πάντως, ήταν πολύ όμορφα, καθώς ο κόσμος συνήθιζε να μαζεύεται έπειτα στα καφενεία και τις γύρω ταβέρνες. Όλοι οι άνθρωποι ήταν έξω. Ήταν πραγματικά μια μεγάλη γιορτή», δηλώνει με συγκίνηση ο Δημήτρης Κουτσούκος στο Mykonos Post.

Το κατέβασμα της Παναγίας στη Χώρα / 1969

(Όλες οι φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο είναι από το φωτογραφικό αρχείο του Δημήτρη Κουτσούκου, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά)